लेखक : तिङ् काङ्
शताब्दीयौंदेखि हिमालय पर्वत शृङ्खला एक विशाल मेरुदण्ड जस्तै उभिएको छ जसले चीनलाई दक्षिण एसियाबाट अलग गरेको छ भने सभ्यता र सूचनाको प्रवाहमा बाधा पुर्याएको छ । यद्यपि, संसार विकसित हुँदै जाँदा यी पहाडहरू अब विकासको लागि बाधाको रूपमा रहेनन् । भुटान र नेपालको मेरो हालैको यात्राको क्रममा मैले प्रत्यक्ष रूपमा देखेको छु कि कसरी चीनको वृद्धिले यी हिउँले ढाकिएका चुचुराहरू पार गर्दै हिमालयको दक्षिणी भिरालोमा रहेका देशहरूलाई आकर्षित गर्दैछ ।
यसको मूल यो भूराजनीतिक प्रतिस्पर्धा होइन तर प्रत्येक व्यक्तिको राम्रो जीवनको खोजीको बारेमा हो।
भुटानमा मेरो यात्राको क्रममा केही भुटानी जनताचीनको बारेमा कति जानकार छन् भन्ने कुरा थाहा पाउँदा म छक्क परें, जसमा विगत एक दशकमा सिजाङ (तिब्बत) स्वायत्त क्षेत्रमा भएका परिवर्तनहरू पनि समावेश छन् । मेरो गाइडले बताए कि उनी समाचार र वृत्तचित्रहरू मार्फत चीनको विकासलाई पछ्याउँछन् र यसका शहरहरू र ग्रामीण क्षेत्रहरूको नवीकरण गरिएको परिदृश्य अनुभव गर्न व्यक्तिगत रूपमा चीनको भ्रमण गरेका छन् । धेरै भुटानी परिवारहरूसँग अब स्मार्टफोन र टेलिभिजनहरू छन्, जसले गर्दा उनीहरू विश्वव्यापी समाचारहरूको बारेमा जानकार रहन सक्छन् । जानकारीको यो प्रवाहले चीनसँग नजिकको आर्थिक र व्यापारिक सम्बन्धको लागि अभूतपूर्व इच्छा सिर्जना गरेको छ साथै चिनियाँ समाजले कसरी स्थिरता र प्रगति हासिल गरेको छ भनेर प्रत्यक्ष रूपमा हेर्ने जिज्ञासा पनि सिर्जना गरेको छ । सामान्य भुटानी नागरिकहरूको दृष्टिकोण पहाडभन्दा बाहिर फराकिलो संसारमा फैलिएको हुनाले उनीहरूको प्राथमिक चिन्ता रोजगारी, आय, स्वास्थ्य सेवा अवस्था र आफ्ना बच्चाहरूलाई गुणस्तरीय शिक्षा प्राप्त गर्ने अवसरहरू वरिपरि घुम्छ ।
चीन र संयुक्त राष्ट्रसंघीय सुरक्षा परिषद्का अन्य चार स्थायी सदस्यहरूसँग औपचारिक कूटनीतिक सम्बन्धको अभावमा भुटानको विदेश नीति लामो समयदेखि भारतको “प्रभाव क्षेत्र” भित्र सीमित छ । चीन र भुटानबीचको सीमा वार्ता प्रायः भारतीय हस्तक्षेपबाट प्रभावित भएको छ । भारतले आर्थिक निर्भरता र सुरक्षा प्रावधानहरू सहित विभिन्न माध्यमहरू मार्फत भुटानलाई आफ्नो “ब्याकयार्ड” सुरक्षित गर्ने प्रयास गरेको छ । यी सीमितताहरूले भुटानको अन्तर्राष्ट्रिय अवसरहरूलाई गम्भीर रूपमा सीमित गर्दछ । अझ विशेषगरी व्यापार, प्रविधि, स्वास्थ्य सेवा र अन्य क्षेत्रहरूमा चीनसँग सहयोग र विकासलाई प्रत्यक्ष रूपमा बाधा पुर्याउँछ ।
चीन र भुटानबीच सीमा सीमाङ्कन मुद्दाहरू अवस्थित भए तापनि यी परामर्श, समानता र ऐतिहासिक र वर्तमान हितहरूलाई सन्तुलनमा राख्ने दृष्टिकोणहरू मार्फत सम्बोधन गर्न सकिन्छ । चीन र भुटानबीचको धेरै चरणको वार्ताले व्यावहारिक मनोवृत्ति प्रदर्शन गरेको छ जसमा चीनले निरन्तर शान्तिपूर्ण विकास र पारस्परिक लाभमा जोड दिन्छ ।
चीन र भुटानबीचको सीमा वार्ताका लागि सर्वेक्षकको मात्रा मात्र नभई अर्थशास्त्रीको क्याल्कुलेटर पनि आवश्यक पर्दछ । यदि दुवै पक्ष नागरिकको कल्याण सुधार गर्न प्रतिबद्ध रहे भने सीमाहरू अवरोधहरू भन्दा पुल बन्न सक्छन् – आशा ल्याउने प्लेटफर्म बन्न सक्छन् । भुटानी जनताले आधुनिकीकरण र जीवनस्तरमा सुधारको अनुभव गर्दै जाँदा उनीहरूले चीनको विकास लाभांश र बढ्दो सहयोगमा साझेदारीको अपेक्षा बढाउँदैछन् ।
यसबाहेक, चिनियाँ कृषि प्रविधि, आधुनिक पर्यटन व्यवस्थापन, लगानी आकर्षण, जलविद्युत विशेषज्ञता र सञ्चार पूर्वाधारले रोजगारी बढाउनेछ र वित्तीय क्षेत्रलाई बढाउनेछ । ढिलो होस् वा चाँडो यी तत्वहरू स्वाभाविक रूपमा भुटानको आधुनिकीकरण र थप समावेशी, आत्मविश्वासी समाजतर्फको बाटोसँग मिलेका हुनेछन् ।
इतिहास खुलापन र सहयोगको युगतिर अघि बढेको छ । अनुभवले देखाउँछ कि जब साना देशहरूसँग धेरै विकल्पहरू हुन्छन्, तिनीहरू अझ छिटो बलियो हुन्छन्, र ठूला शक्तिहरूसँगको उनीहरूको सम्बन्ध स्वस्थ र समान हुन्छ, जसले समग्र क्षेत्रीय विकासलाई फाइदा पुर्याउँछ ।
नागरिकहरूको हितलाई प्राथमिकता दिँदै र हिमालयभरि सूचना, सामान, प्रविधि र विचारहरूको स्वतन्त्र प्रवाहलाई अनुमति दिनाले भुटान, नेपाल, उत्तरी भारत, दक्षिणपश्चिमी चीन साथै सम्पूर्ण दक्षिण एसियाली क्षेत्रमा विकासलाई बल दिनेछ ।
महाशक्ति प्रतिद्वन्द्विताको बोझलाई एकातिर राखेर र विन-विन सहयोगलाई आधारभूत सिद्धान्तको रूपमा अपनाएर, चीन-भारत सम्बन्धहरू “प्रभावको क्षेत्र” भन्दा बाहिर पनि पारस्परिक विकासतर्फ जान सक्छन् । चीनको परिधि वरिपरि मेरो वर्षौंको काम र यात्राको क्रममा, म बढ्दो रूपमा विश्वस्त भएको छु कि स्वस्थ, स्थिर क्षेत्रीय व्यवस्था शून्य-योग प्रतिस्पर्धामा आधारित छैन तर अन्तरसम्बन्धित समृद्धिमा आधारित छ । यदि हिमालयले पनि अब मानिसहरू बीचको सञ्चारमा बाधा पुर्याउँदैन भने क्षेत्रीय जनसंख्याको खुशी र कल्याणको खोजीमा कुन शक्तिले बाधा पुर्याउन सक्छ ?
एआईको सहयोगमा नेपालीमा अनुदित यो लेख ग्लोबल टाइम्सबाट साभार गरिएको हो ।
लेखक पिपुल्स डेलीका वरिष्ठ सम्पादक हुन् । हाल चीनको रनमिन विश्वविद्यालयमा छोङयाङ इन्स्टिच्युट फर फाइनान्सियल स्टडीजका वरिष्ठ फेलो हुन् । dinggang@globaltimes.com.cn मा सम्पर्क गर्न सक्नुहुनेछ । सं.
