सन्दर्भः अन्तर्राष्ट्रिय महिला दिवसः मार्च ८
अन्तर्राष्ट्रिय महिला दिवस हरेक वर्ष ८ मार्चमा मनाइन्छ । जुन हरेक वर्ष फरक-फरक विषयवस्तुका साथ मनाइँदै आइएको छ। सन् २०२५ को लागि विषयवस्तु “कार्यलाई तीव्र बनाउने” भन्ने रहेको छ जसले लैङ्गिक समानतालाई प्रवर्द्धन गर्न रणनीतिक प्रयासहरूको महत्त्वलाई जोड दिन्छ।
अचेल महिलाहरूले घरायसी काम बाहेक विभिन्न क्षेत्रमा आफ्नो सीप प्रदर्शन गरिरहेका छन्। यस्तो अवस्थामा यो दिन महिलाहरूको सामाजिक, आर्थिक, सांस्कृतिक र राजनीतिक उपलब्धिहरूको सम्मान गर्ने अवसर हो। यस दिवसको उद्देश्य महिला अधिकारको बारेमा जागरूकता फैलाउनु र समानता तर्फ अगाडि बढ्न प्रेरित गर्नु हो।
अन्तर्राष्ट्रिय महिला दिवसको इतिहास
सन् १९०८ मा न्यूयोर्क शहरका महिलाहरूले राम्रो काम गर्ने अवस्था, मतदान अधिकार र समान ज्यालाको माग गर्दै सडकमा प्रदर्शन गरे । १९१० मा कोपेनहेगनमा एक अन्तर्राष्ट्रिय महिला सम्मेलन आयोजना गरियो जहाँ क्लारा जेटकिनले महिला दिवस मनाउने प्रस्ताव राखिन्। पहिलो अन्तर्राष्ट्रिय महिला दिवस १९ मार्च १९११ मा अस्ट्रिया, जर्मनी, स्विजरल्याण्ड र डेनमार्कमा मनाइएको थियो। पछि महिला दिवसको मिति परिवर्तन गरी ८ मार्च बनाइयो। त्यसबेलादेखि मार्च ८ मा विश्वभर महिला दिवस मनाइँदै आएको छ। १९७५ मा संयुक्त राष्ट्र संघले पहिलो पटक आधिकारिक रूपमा अन्तर्राष्ट्रिय महिला दिवसलाई मान्यता दियो। त्यसबेलादेखि हरेक वर्ष यो दिवस एउटा विषयवस्तुका साथ मनाइन्छ।
पहिले महिलाहरूलाई समाजमा सीमित क्षेत्रमा राखिएको थियो, तर समयसँगै उनीहरूको अवस्थामा सुधार आएको छ। आज महिलाहरूले घरायसी काम मात्र सम्हाल्दैनन्, विभिन्न क्षेत्रमा आफ्नो कडा परिश्रम र संघर्ष मार्फत सफलताको उदाहरण पनि प्रस्तुत गरिरहेका छन्। यस लेखमा हामी चीनमा महिलाहरूको सामाजिक स्थिति, उनीहरूको योगदान र अधिकारको संरक्षणको बारेमा केही सामग्री प्रस्तुत गर्नेछौँ
चीनमा महिलाको स्थिति
विगत केही दशकहरूमा चीनमा महिलाहरूको सामाजिक स्थितिमा उल्लेखनीय सुधार आएको छ। १९४९ मा स्थापित चिनियाँ कम्युनिष्ट पार्टीले आफ्नो एजेन्डामा महिला समानतालाई समावेश गरेको थियो। आज, चीनमा महिलाहरूले शिक्षा, रोजगारी र राजनीतिमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छन्। चीनको संसदमा महिला प्रतिनिधित्व लगभग २५ प्रतिशत छ, जुन विश्वव्यापी औसतभन्दा धेरै माथि छ।
यद्यपि, चीनका महिलाहरूले अझै पनि केही चुनौतीहरूको सामना गर्छन्। ग्रामीण क्षेत्रहरूमा लैङ्गिक भेदभाव, ज्याला असमानता र महिलाहरूको लागि शिक्षामा पहुँचको अभाव जस्ता समस्याहरू अझै पनि विद्यमान छन्। यसका साथै, “एक बच्चा नीति” को समयमा बालिकाहरू विरुद्धको भेदभावले लिङ्ग अनुपातलाई असर गरेको छ।
चीनका महिलाहरूले विज्ञान, प्रविधि र व्यापारको क्षेत्रमा अग्रणी भूमिका खेलिरहेका छन्। चीनका महिलाहरूले उत्पादन, प्रविधि र व्यवसायमा महत्वपूर्ण योगदान पुर्याएका छन्।
चीनमा “महिला अधिकार संरक्षण कानून” र भारतमा “घरेलु हिंसा ऐन” जस्ता कानूनहरूले महिलाहरूको सुरक्षा सुनिश्चित गर्छन्। यद्यपि, यी कानूनहरूको उचित कार्यान्वयन अझै पनि चुनौती नै रहेको छ।
नेपालको कुरा गर्ने हो भने महिलाको स्थितिमा आंशिक परिवर्तन आएको छ। शिक्षा र रोजगारीको क्षेत्रमा महिलाको सहभागिता बढेको छ। नेपालका महिलाहरूले विज्ञान, प्रविधि, राजनीति र कला जस्ता क्षेत्रमा उल्लेखनीय योगदान दिइरहेका छन्। मुलुक संघीयतामा गइसकेपछि अनेकन अभियानहरूले समाजमा महिलाप्रतिको मानसिकता परिवर्तन गर्न मद्दत गरेका छन्।
उस्तै तरीकाले नेपालमा महिलाहरूले धेरै चुनौतीहरूको सामना पनि गर्नुपरेको छ। दाइजो प्रथा, घरेलु हिंसा, यौन उत्पीडन र लिङ्गमा आधारित भेदभाव जस्ता समस्याहरू अझै पनि विद्यमान छन्। ग्रामीण क्षेत्रका महिलाहरूको शिक्षा र स्वास्थ्य सुविधाहरूमा सीमित पहुँच छ।
अहिले विश्वमै पनि महिलाको स्थितिमा सुधार भएको छ तथापि अझै धेरै गर्न बाँकी छ। लैङ्गिक समानता, सुरक्षा र अधिकारको संरक्षणका लागि समाज र सरकारले मिलेर काम गर्नुपर्छ। अन्तर्राष्ट्रिय महिला दिवसले हामीलाई सम्झाउँछ कि महिलाहरूलाई समान अवसर प्रदान गर्नु
केवल सामाजिक जिम्मेवारी मात्र नभई न्यायपूर्ण समाजको पहिचान पनि हो। महिला समानता र अधिकारको रक्षा गर्न अझै धेरै गर्न बाँकी छ। महिलाहरूले प्रगति गरेका छन्, तर धेरै चुनौतीहरू अझै व्याप्त छन्। महिलाका लागि सुरक्षित र समान वातावरण सिर्जना गर्न समाज, सरकार र नागरिकहरू एकसाथ आउनु आवश्यक छ।
यस अन्तर्राष्ट्रिय महिला दिवसमा हामी सबै महिलाहरूको साहस, संघर्ष र योगदानको सम्मान गरौं र उनीहरूको अधिकारको रक्षा गर्न प्रतिबद्ध होऔं।
